32 Sayılı Kararda Yapılan Değişiklik Döviz Cinsinden Veya Dövize Endeksli Sözleşmeleri Nasıl Etkileyecek? 13 Eylül 2018

Söz konusu değişiklik ile; bundan böyle, Türkiye’de yerleşik kişiler arasında,aşağıda belirtilen sözleşmelerdeki bedeller, döviz cinsi veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacaktır:

·     Menkul ve gayrimenkul alım satım sözleşmeleri;
·     Taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama sözleşmeleri;
·     Leasing sözleşmeleri;
·     İş Sözleşmeleri;
·     Hizmet sözleşmeleri;
·     Eser Sözleşmeleri.

İlgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde yer alan değişikliklerin Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen haller dışında uygulanacağı belirtilmiştir. Hali hazırda, istisnalara ilişkin ilgili Bakanlıkça bir belirleme yapılmamıştır.

Bu düzenlemenin ortaya çıkaracağı başlıca önemli hususlar aşağıdaki gibidir.

1. Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarih olan bugün itibarıyla döviz cinsinden veya dövize endeksli kira sözleşmesi, mal alım & satım sözleşmem mevcut. Bu şekilde para cinsinden ödeme yükümlülüğü ne olacak? Bu hükümler artık geçersiz mi?
Kararnamede düzenlendiği üzere, yukarıda listelenen sözleşmeler kapsamında, öncesinde akdedilmiş ve hali hazırda yürürlükte olan bu tip sözleşmelerde döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedeller, yürürlük tarihinden itibaren 30 gün içerisinde, Türk parası olarak yeniden belirlenmelidir. Bakanlıkça belirtilen haller istisna tutulmakla birlikte, hali hazırda bu istisnalara dair herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.

Hali hazırda, bu değişikliğe aykırı olarak akdedilen sözleşmeler için Türk Borçlar Kanunu’nun 27.maddesi gereği, tam veya kısmi hükümsüzlük öngörmemektedir. Aksine, yürürlük tarihinden itibaren tanınan 30 günlük süre içerisinde “iradi” olarak uyarlama – yani Türk Lirası olarak yeniden belirleme - yapılması öngörülmüştür.

2. 30 gün içerisinde yeniden belirlemeyi hangi kriterleri dikkate alarak yapacağım?
Türk Lirası olarak yeniden belirleme için hangi kriterlere tabi olunacağına dair herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla, ilgili sözleşmelerin tarafları Türk Lirası olarak yeniden belirleme yaparken anlaşılacak tutar üzerinde herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan serbestçe anlaşma sağlayabileceklerdir.

3. Döviz cinsinden fatura düzenlediğim bir iş yapıyorum. Bundan sonra faturalarımı hangi para cinsinden düzenlemem gerekiyor?
Kararname, “Türkiye’de yerleşik kişiler”e atıfta bulunmaktadır. 32 Sayılı Karar’a göre, Türkiye’de yerleşik kişiler “Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmıştır. Bu kapsamda, bu tanımda yer alan taraflar arasında yer alan yukarıda listelenen sözleşmelere dayalı olarak düzenlenen döviz cinsinden veya dövize endeksli faturaların 30 gün içerisinde taraflarca Türk lirası olarak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

4. Taraflar 30 gün içerisinde anlaşamaz ise sonucu ne olacaktır?
Taraflar, 30 günlük süre içerisinde, Türk Lirası olarak yeniden sözleşmedeki ödeme yükümlülüklerini belirleyemezler ise, 30 gün sonunda sözleşmelerdeki ödemelere dair yükümlülükler Türk lirasına uyarlanmış addedilmekle birlikte söz konusu tutarın belirsizliği söz konusu olacağından, sözleşmenin herhangi bir tarafı bu durumda, döviz cinsinden veya dövize endeksli tutar üzerinden belirsiz olan Türk lirasının karşılığının tespitine dair hakimden talepte bulunabileceklerdir. Örneğin, dolar üzerinden kira bedelinin belirlendiği bir kira sözleşmesi kapsamında taraflar 30 gün içerisinde Türk lirası olarak yeniden belirleme konusunda anlaşamazlar ise, söz konusu sözleşme geçersiz addedilmeyecek ve/veya sırf bu neden tahliye sebebi olmayacaktır. Taraflardan herhangi biri, hakimden sözleşme bedelinin tespitini talep edebilecektir.

5. Yurt dışına döviz cinsi içeren fatura düzenliyorum / Yurt dışından aldığım hizmetler için tarafıma döviz cinsi fatura düzenleniyor. Devam edebilir miyim?
Yukarıda belirtildiği üzere, Türkiye’de yerleşik kişi tanımı kapsamında olmayan taraflar arasında, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmeler yapılabilmekle birlikte, bu şekilde faturaların düzenlenmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.

6. Döviz cinsinden belirlenen sözleşmemde artık ödeme yükünü kaldıramıyorum; sözleşmeyi feshedebilir miyim?
İlgili değişiklik, taraflara 30 günlük süre içerisinde Türk lirası üzerinden yeniden belirleme hakkı tanımakla birlikte, herhangi bir feshe ilişkin düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle, döviz cinsinden belirlenen sözleşme ile ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmesinde bir sıkıntı yaşanıyor olması, Kararname ile birlikte sözleşmenin feshi hakkı tanımamaktadır.

7. Kararnameden önce düzenlenmiş ancak henüz vadesi gelmemiş döviz cinsinden çeklerin akıbeti ne olacak?
Döviz cinsinden veya dövize endeksli yukarıda belirtilen sözleşmelere istinaden ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmesine dair düzenlenen yabancı para birimi üzerinden düzenlenmiş çekler bu Kararname’den etkilenmeyecektir. Dolayısıyla, yabancı para üzerinden düzenlenen çekler geçerliliğini koruyacaktır.

8. Türkiye’de yerleşik bir bankadan döviz cinsinden veya dövize endeksli kredi de Türk Lirası olarak belirlemeye mi gidilmesi gerekecektir?
Kararnamede kredilere dair herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle döviz kredilerinde herhangi bir yeniden belirlemeye ilişkin bir işlem yapılması gerekmemektedir.

9. Kararname tarihine kadar yerine getirmiş olduğum ödeme borcuma istinaden herhangi bir talepte bulunabilir miyim?
Kararname tarihine kadar ödenmiş olan bedellere ilişkin, söz konusu yükümlülük yerine getirilmiş olduğundan herhangi bir uyarlama vs. talep hakkı bulunmamaktadır. Fakat, Kararname tarihine kadar, “ihtirazı kayıt” ileri sürerek yapılan ödemelere dair, öncelikle Türk lirası olarak yeniden düzenleme yoluna gidilmesi bu konuda anlaşma sağlanamaması halinde, hakimden uyarlama talep edilmesi söz konusu olabilecektir.

10. Kararname döviz cinsinden maaş almakta olan işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesini de kapsıyor mu? Bundan sonra bu işçiye maaşını nasıl ödemem gerekiyor?
Yukarıda da belirtildiği üzere kararname ile yapılan değişiklik ile; Türkiye’de yerleşik kişiler arasındaki iş sözleşmelerdeki ücret ve yan haklar da bundan böyle döviz cinsi veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacaktır.

Daha önce akdedilmiş olup halihazırda yürürlükte bulunan iş sözleşmelerinde döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan ücret, maaş ve diğer yan hakların ise kararnamenin yürürlük tarihi olan bugünden itibaren 30 gün içinde Türk Lirası cinsinden yeniden belirlenmesi; dolayısıyla bundan böyle ödemelerin yeniden belirlenen tutar üzerinden ve Türk Lirası cinsinden yapılması gerekecektir.
Türk Lirası olarak yeniden yapılacak belirleme için herhangi bir kriter bulunmuyor olduğu için sözleşmenin tarafları olan işçi ve işveren; iş görme edimi karşılığında işçiye ödenmesi gereken ücret ve yan hakları serbest iradeleri ile istedikleri gibi Türk Lirası olarak uyarlayabileceklerdir.
Bu hususta işçi ve işveren arasında anlaşmazlık olması halinde taraflar; döviz cinsinden veya dövize endeksli tutar üzerinden belirsiz olan Türk lirasının karşılığının tespitine dair hakimden talepte bulunabileceklerdir. Dolayısıyla özel olarak düzenlenmemiş olmakla birlikte böyle bir durumun her iki taraf için de sözleşmeyi feshetme hakkı tanımadığını söylemek mümkündür.

11. Anlaşmazlık halinde sözleşmeyi bu nedenle fesheden çalışana kıdem tazminatı ödemek zorunda mıyım?
Daha önce sözleşme ile döviz cinsinden kararlaştırılan maaşın Türk Lirası cinsinden yeniden belirlenmesinde anlaşmazlık olduğu için sözleşmenin işveren tarafından feshedilmesinin “geçerli neden” olmayacağı; aynı şekilde anlaşmazlık üzerine sözleşmeyi fesheden işçinin de kıdem tazminatına hak kazanmayacağı kanaatindeyiz.

12. Sözleşmenin bu veya herhangi bir nedenle sona ermesiyle hak kazanılan tazminat ve alacak hesaplamaları hangi cinsten yapılacak?
Aynı maaş ödemeleri gibi işçiye ödenmesi gerekecek kıdem ve ihbar tazminatı diğer hak ve alacakların da bundan böyle Türk Lirası cinsinden yeniden belirlenecek maaş üzerinden hesaplanması gerekecektir.