Bedelli Askerlik Yapmanın İş Sözleşmesine Etkisi 02 Eylül 2018

Özel olarak yapılan düzenlemeye göre; 1 Ocak 1994 tarihinden (bu tarih dâhil) önce doğanlar, 3 Ağustos 2018’den itibaren 3 ay içinde askerlik şubelerine (veya yurt dışı temsilciliklerine) başvuruda bulunup 15.000-TL tutarında ödeme yaparak 21 günlük temel askerlik eğitimini tamamlamaları halinde askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaklardır. Bu düzenlemenin daha önceki bedelli askerlik ile ilgili düzenlemelerden farklı ve özel olduğu anlaşılmaktadır. Zira ilgili koşulları sağlayıp zorunlu eğitime katılanların bu süre içinde “ücretsiz” izinli sayılacaklarının altı çizilmiştir. Düzenlemenin İş Hukuku açısından getirdikleri ve merak edilenleri ise şu şekilde:

1) Yeni Düzenleme Kapsamında Bedelli Askerlik Yapan İşçi 21 Günlük Eğitim Süresinde “Ücretsiz İzinli”dir.

7146 Sayılı yasa ile 3 Ağustos 2018’de yürürlüğe giren “bedelli askerlik” ile ilgili düzenleme, maddi bir bedel ödemenin yanı sıra 21 gün süre ile askeri eğitime katılmayı da gerektirmektedir. Bu yönü ile daha önceki düzenlemelerden farklı olduğu gibi ilgili eğitim döneminde iş ilişkisini askıya alıyor olmasıyla da özel bir düzenlemedir. Maddede açıkça bedelli askerlikten faydalanan işçinin 21 günlük zorunlu askeri eğitim döneminde “ücretsiz izinde” sayılacağı belirtilmektedir¹. Kanun koyucu tarafından bu özel düzenleme ile bedelli askerlikten faydalanacak çalışanların iş sözleşmelerinin devam etmesinin hedeflediği sonucu çıkarılmalıdır. Dolayısıyla 1111 Sayılı Askerlik Kanunu Geçici Madde 55 kapsamında bedelli askerliğe başvurup ilgili ödemeyi yapan bir işçi zorunlu askeri eğitime katılmak zorunda ise de işten ayrılmasını zorunlu kılan bir durum bulunmamaktadır.

İşçinin işverenine yapacağı yazılı bildirimde açıkça; bedelli askerlik kapsamında zorunlu askeri eğitime katılmak üzere ücretsiz izne ayrıldığını belirtmesi, dilekçeye askerlik şubesinden alacağı belgeyi eklemesi yeterli olacaktır. İşçinin bu bildirimi üzerine işveren tarafından SGK’ya “çıkış” değil “ücretsiz izin” bildiriminin yapılması gerekmektedir.

2) Bedelli Askerlik Yapmak Üzere İşten Ayrılan İşçi Kıdem Tazminatına Hak Kazanır Mı?

4857 Sayılı İş Kanunu madde 120 gereğince kıdem tazminatı yönünden halen yürürlükte olan 1475 Sayılı İş Kanunu Madde 14’e maddesine göre; muvazzaf askerlik görevini yerine getirmek üzere işten ayrılmak zorunda kalan ve işyerinde toplam çalışma süresi en az 1 yıl olan bir işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Burada yer verilen “muvazzaf askerlik”, 20 yaşını doldurmuş olan her erkek Türk Vatandaşının yerine getirmesi zorunlu olan bir vatandaşlık ödevidir. Bu görevin yerine getirildiği süre içinde iş sözleşmesinin askıda olacağına dair bir düzenleme bulunmadığından işten ayrılmak zorunda kalan işçi en az 1 yıllık çalışma süresini de tamamlamışsa kıdem tazminatına hak kazanır.

Öte yandan 7146 Sayılı Kanun ile Askerlik Kanunu’na eklenen geçici maddede bedelli askerlik hizmeti kapsamına girecek olan işçinin 21 günlük zorunlu askeri eğitim döneminde “ücretsiz izinde” sayılacağı özel olarak düzenlenmiştir². Dolayısıyla konu hakkında birçok görüş ve eleştiri bulunuyor olmakla birlikte; yeni düzenleme kapsamında bedelli askerliğe başvuran ve zorunlu eğitim döneminde iş sözleşmesi askıda olacağından işsiz kalma riski ile karşı karşıya olmayan işçi bu nedenle işten ayrılsa da kıdem tazminatına hak kazanmayacaktır görüşündeyiz.

_______________________________

¹ Bakınız. 1111 Sayılı Askerlik Kanunu Geçici Madde 55/4: “…Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar.”.
² Yeni bedelli askerlik şartlarına en yakın düzenleme daha önce 26.03.1981 tarihinde yapılmıştır. Buna göre de yaş şartını sağlayan işçinin hem belirlenen maddi bedeli ödemesi hem de geçici süreli askeri eğitime katılması gerekmekteydi. Ancak zorunlu askeri eğitim döneminde işçinin izinli sayılıp sayılmayacağına dair bir belirleme bulunmamaktaydı. Bu nedenle işten ayrılmak zorunda kalan işçilerin kıdem tazminatına hak kazandıkları kabul edildi (Bakınız: “…kısa süreli askerlik yükümlülüğü de muvazzaf askerlik ödevi yerine geçmektedir ve kısa dönem askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek üzere hizmet akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır” Yargıtay 9.HD, T.9.6.1983, E.3488, K.5183). 3 Ağustos 2018’de yürürlüğe giren geçici maddede ise zorunlu eğitime katılan işçinin ücretsiz izinli sayılacağı açıkça düzenlenmiş olduğundan bu nedenle işten ayrılmanın kıdem tazminatına hak kazandırmayacağını söylemek mümkündür.